Dəm qazının toksik təsirinin diaqnostika və müalicəsi

İsmayıl Əfəndiyev; Rəna Şirəliyeva; Aytən Məmmədbəyli; Rahim Əliyev; Nabil Seyidov; Leyla Fətullayeva

Cild 2 № 1 (2019)

Klinik təlimatlar

Dəm qazının toksik təsirinin diaqnostika və müalicəsi

Çap edilib: mart 18, 2019

DOI: https://doi.org/10.28942/ejcs.v2i1.53

Annotasiya

Karbon monooksid (CO, dəm qazı) metanın yanması nəticəsində yaranan iysiz, dadsız, rəngsiz, qıcıqlandırıcı xüsusiyyətləri olmayan qazdır. Adətən CO-nun atmosferdə konsentrasiyası 0,001 faizdən aşağı olur, lakin şəhər ərazilərində və ya qapalı mühitlərdə bundan yüksək ola bilər. Oksigenlə müqayisədə CO hemoqlobinlə daha möhkəm birləşərək, karboksihemoqlobin əmələ gətirir (COHb), nəticədə oksigenin nəqli və sərfinin zəifləməsi baş verir. CO həmçinin iltihab kaskadını sürətləndirir, bunun hesabına MSS-də lipidlərin peroksidləşməsi və gecikmiş nevroloji fəsadlara səbəb olur.

Yanğınla əlaqədar tüstü ilə nəfəs alma karbon monooksid (CO) zəhərlənmələrinin əsas hissəsini təşkil edir. Ehtiyatsızlıqdan, yanğınla əlaqəli olmayan CO zəhərlənmələri il ərzində təxminən 5-10 ölümə səbəb olur, ölümlə nəticələnən qəsdən törədilmiş CO zəhərlənmələrin sayı isə bundan iki dəfə artıqdır. Qəsdən törədilən zəhərlənmələr üçün ölüm göstəricisi ehtiyatsızlıq üzündən baş verən hadisələrlə müqayisədə yüksəkdir.

Qəsdən zəhərlənmələrdən fərqli olaraq, ehtiyatsızlıqdan baş verən zəhərlənmələr həm mövsümi, həm də regional variasiyalar nümayiş etdirir və daha çox soyuq iqlim şəraitində qış aylarında baş verir. Əsasən gecikmiş neyrokoqnitiv pozğunluqlarla özünü göstərən xəstəlik vəziyyəti, ilkin stabilləşmədən sonra zərərçəkənlərin 40 faizə qədərində persistə edir.

Biblioqrafik istinadlar

Медицинская токсикология. Национальное руководство. Под ред. акад. Е. А. Лужникова - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2014. - 928 с.

Отравление монооксидом углерода (угарным газом) / Под ред. Ю. В. Зобнина / - СПб.: Издательство "Тактик-Студио", 2011. - 80 с.

Эфендиев И. Н., Максудов А. С. Организация помощи пострадавшим в результате массового отравления угарным газом и продуктами неполного сгорания на примере взрывов и пожаров в бакинском

метрополитене. Вестник Российской военно-медицинской академии. 2005, № 1 (14), с. 242-243

Эфендиев И. Н., Азизов В. А. Эпидемиологические наблюдения случаев острых ингаляционных отравлений моноксидом углерода (угарным газом) в Азербайджане. Azərbaycan Təbabətin Müasir Naliyyətləri // 2009, N. 6, s. 98-101

Эфендиев И. Н. Клинический случай массового отравления угарным газом и продуктами горения во время пожара в жилом здании в Бинагадинском районе г. Баку 19 мая 2015 года. Биомедицина. 2017, N. 3, s. 87-91

Əzizov V. Ə., Əfəndiyev İ. N., Maqsudov A. S. Kliniki Toksikologiya. Dərs vəsaiti. Bakı: Azərbaycan Tibb Universiteti. 284 s.

Rose JJ, Wang L, Xu Q, McTiernan CF, Shiva S, Tejero J, Gladwin MT. Carbon Monoxide Poisoning: Pathogenesis, Management, and Future Directions of Therapy. Am J Respir Crit Care Med. 2017 Mar 1;195(5):596-606. doi:10.1164/rccm.201606-1275CI.

Macnow TE, Waltzman ML. Carbon Monoxide Poisoning In Children: Diagnosis AndManagement In The Emergency Department. Pediatr Emerg Med Pract. 2016 Sep;13(9):1-24.

Wu PE, Juurlink DN. Carbon monoxide poisoning. CMAJ. 2014 May 13;186(8):611. doi: 10.1503/cmaj.130972.

American College of Emergency Physicians Clinical Policies Subcommittee (Writing Committee) on Carbon Monoxide Poisoning:, Wolf SJ, Maloney GE, Shih RD, Shy BD, Brown MD. Clinical Policy: Critical Issues in the Evaluation andManagement of Adult Patients Presenting to the Emergency Department With Acute Carbon Monoxide Poisoning. Ann Emerg Med. 2017 Jan;69(1):98-107

Weaver LK. Clinical practice. Carbon monoxide poisoning. N Engl J Med. 2009 Mar 19;360(12):1217-25. doi: 10.1056/NEJMcp0808891.

Chan MY, Au TTs, Leung KS, Yan WW. Acute carbon monoxide poisoning in a regional hospital in Hong Kong: historical cohort study. Hong Kong Med J. 2016 Feb;22(1):46-55. doi: 10.12809/hkmj144529

Betterman K, Patel S. Neurologic complications of carbon monoxide intoxication. Handb Clin Neurol. 2014;120:971-9. doi: 10.1016/B978-0-7020-4087-0.00064-4.

Dubrey SW, Chehab O, Ghonim S. Carbon monoxide poisoning: an ancient and frequent cause of accidental death. Br J Hosp Med (Lond). 2015 Mar;76(3):159-62. doi: 10.12968/hmed.2015.76.3.159.

Hampson NB, Piantadosi CA, Thom SR, Weaver LK. Practice recommendations in the diagnosis, management, and prevention of carbon monoxide poisoning. Am J Respir Crit Care Med. 2012 Dec 1;186(11):1095-101. doi: 10.1164/rccm.201207-1284CI

Bleecker ML. Carbon monoxide intoxication. Handb Clin Neurol. 2015;131:191-203. doi: 10.1016/B978-0-444-62627-1.00024-X.

Clinical Guidance for Carbon Monoxide (CO) Poisoning After a Disaster. https://www.cdc.gov/disasters/co_guidance.html

https://www.uptodate.com/contents/carbon-monoxide-poisoning

Dəm qazının toksik təsirinin diaqnostika və müalicəsi

Annotasiya

Biblioqrafik istinadlar

Açar sözlər

Bu müəllif (lər) in ən çox oxunan məqalələri